Latincesi : Chrysanthemum Morifolium
Familyası : Compositea
Anavatanı : Japonya' dır.
Krizantem Hakkında Genel Bilgi
Krizantem çok yıllık bir bitki olup odunsu bir yapıya sahiptir. Ağaç formundadır. Doğal gün koşullarında kısa gün bitkisi olduğu için sonbahar kış aylarında çiçek açar. Diğer zamanlarda vejetatif aksamı geliştirirler. Yapay ışıklandırma ile tüm yıl çiçek alınır. 1972' den beri ülkemizde üretimi yapılmaktadır. İki çeşidi vardır.
Krizantem Çeşitleri
1- Standart : Bütün yan tomurcuklar alınıp yalnız tepe tomurcuğu bırakılır. Bir sapta tek bir büyük çiçek olarak yetiştirilir.
2- Spray : Sadece tepe tomurcuğu alınır. Bir dalda çok sayıda küçük çiçekler meydana getirir. Çeşitleri: Ponpon, yalınkat, dekoratif, anemondur.
Krizantem Üretim Tekniği
Krizantem Anaç Bitki Eldesi
Anaç bitki eldesinde ilk materyal olarak temiz bir bitki kullanılmalıdır. İlk materyal genelde dış ülkelerden ithal edilir. Köklü çelikler sterilize edilmiş özel dikim yerlerine 120 cm genişliğinde ve 16x16 cm mesafe ile dikilirler (Bu çelikler 7-8 cm olmalıdır).
Kök gelişmesini hızlandırmak ve sap çürümesini önlemek için derin dikimden kaçınmalıyız. Kök boğazı açıkta kalacak şekilde dikilir. Dikimden önce m² ye 50-60 gram Süper Fosfat verilir. Dikimden 3-4 hafta sonra düzenli gübrelemeye başlanır. Köklü çeliklerin dikiminden 10-15 gün sonra yan dallanmayı sağlamak için uç alması yapılır. 6 aylık sürede çelik elde edilir. Bir anaçtan 5 defadan fazla çelik alınmamalıdır.
Anaç bitkinin yeşil aksamının iyi olması istenir. Yeşil aksamı geliştirmek için gün uzunluğu artırılır. Gün uzunluğunu artırmak için ek ışıklandırma yapılır. Eğer çelik alınacaksa erken tomurcuklanmayı önlemek için 15 ağustos-1 mayıs arası ek ışıklandırma yapılır.
Krizantem Köklü Çelik Üretimi
Çelikler hastalıksız temiz anaç bitkiden elle koparılarak alınmalıdır. Makas veya bıçak tercih edilmez. Eğer makas veya bıçak kullanılacaksa hipoklorüt çözeltisine batırılarak kullanılmalıdır. Çelikler yumuşak bitkiden 7-8 cm uzunluğunda olacak şekilde alınır. Köklendirmeyi hızlandırmak için toz halinde (IBA) İndol Butrik Asit kullanılır. Sıvı hormon hastalıkların yayılmasına neden olur. Çelikler sıra arası 2-3 cm, sıra üzeri 4-5 cm olacak şekilde 1-2 cm derinliğe dikilir. Kum, perlit, torf karışımı sterilize edilmiş harç kullanılır. Çeliklerde köklendirmeyi hızlandırmak için gece sıcaklığı 17-18 cm'nin altına düşürülmemelidir. Dikim masalarının alttan ısıtılması gerekmektedir. (20-22 derecelik dip ısıtıcı kullanılır). Düzenli olarak sisleme şeklinde yaprak sulaması yapılırsa 15-20 günde köklenme meydana gelir.
Krizantem Çeliklerinin Soğuk Depolarda Muhafazası
Elde edilen çelikler hemen kullanılmayacaksa soğuk hava depolarında köklü veya köksüz olarak 0-1 °C' de 4 hafta saklanır. Çelikler delikli plastiklerde delikli plastiklerle veya direkt olarak dik bir şekilde mukavva kutulara yerleştirilir ve kutuların üstü su kaybını önlemek için plastik örtü ile örtülür.
Krizantem Bitkisinin Toprak İstekleri, Sterilizasyon ve Dikim Tavalarının Hazırlanması
Dikim
Eğer bütün yıl boyunca üretim yapılacaksa 3 defa kesim yapılır. Bunun için sera toprağının iyi hazırlanması gerekir. Toprak sterilizasyonu yapılır. Toprak yumuşak ve geçirgen olmalıdır. Sterilizasyondan önce toprağa çiftlik gübresi karıştırılır. Böylece gübrede sterilize edilmiş olur. Temel gübre olarak m² 'ye 50-60 gram süper fosfat 15 cm derinliğe kadar karıştırılır. Çelikler cam serada 15x15, plastik serada 16x16 cm olacak şekilde dikilir. Plastik serada ışık geçirgenliği az olup havalandırma kısıtlıdır. Derin dikim yapılmamalıdır. Dikimden sonra fideler sulanmalı, sıcak havalarda yağmurlama sulama ile yaprak nemi korunmalı ve bitkinin gelişmesi sağlanmalıdır. Çelikleri dikerken kök boğazının açıkta kalmasını tercih ederiz. Dikimden sonra can suyu verilir. İlk dikimde bitki yerine tutunmaya çalışacağından sisleme ile sulanır. 3-4 gün ara ile günde 3-4 defa su verilir.
Işıklandırma Müddeti (Fotoperiyod)
Kasımpatı (Krizantem) kısa gün bitkisidir. Kısa günde çiçeklenir. Uzun günde yetiştirdiğimizde vejatatif aksam gelişir. (Yapraklanması, dallanması vejetatif aksamı uzun gündedir. Kısa günde tomurcuklanma başlar). Kritik gün 13,5 saattir. Bunun altında çiçeklenmeye geçer. 15 ağustostan mayısa kadar dönemde gün kısadır. 15 mayıstan 15 ağustosa kadar uzun gündür. 15 ağustostan 1 mayısa kadar çiçeklenmeye geçer. Bu dönemde vejetatif aksam istersek ışıklandırma yapmalıyız.
Eğer uzun günde çiçek kesmek istersek karartma yapmalıyız.
Işıklandırma
Vejetatif büyüme için ek ışıklandırma gerekir. Yetersiz ışıkta, yetersiz dal ve yapraklar tomurcuklanmaya geçer. Ek ışıklandırma 13,5 saatin altında 15 ağustos-1 mayıs arası yapılır. Dikimden itibaren 3-4 hafta ek ışıklandırma yapılır. Mayıs-Eylül arası 2 saat, Ekim-Mart arası 3 saat, Kasım-Aralık-Ocak-Şubat arası 4 saat ışıklandırma yapılır. En iyi ışıklandırma süresi akşam saat 22'den- 02' ye kadar yapılan 4 saatlik ışıklandırmadır. Flaş ışıklandırma da kullanılabilir. Elektrik tasarrufu sağlar.
Karartma
Gün uzunluğu 13,5 saatin üstünde ve vejetatif gelişme istiyorsak karartma yapılır. Plastik veya siyah bez örtüler kullanılır. Kullanılan materyal tavanın üzerini iyi örtmeli ve ışık engellenmelidir. Karartma akşam 18:00'den sabah 08:00' e kadar kapalı tutularak yapılmalıdır. Örtü altı 28-30°C' den fazla olmamalıdır. Seramız serinleyinceye kadar örtünün yan taraflarını açık bırakırız. Bitkilerin karartma isteği dikimden 4 hafta sonra başlar tomurcuklar renk gösterinceye kadar devam eder.
Tabii Şartlarda Sonbahar Krizantem Yetiştiriciliği
Gün uzunluğunda içi boş çiçeklenme meydana gelir. Temmuz ayında dikim yaparsak, Aralık ayında çiçek kesimi yaparız. Tek sapta tek çiçek için uç alınır. Standart çeşitlerde tepe sürgünü bırakılır. Uç alma ile bir kökte bir çiçek elde edilir.
Rotasyon
Kasımpatında rotasyonun amacı bütün yıl boyunca mümkün olduğu kadar mahsul alıp sera alanını boş bırakmamaktır.
1. Mahsul
Dikim : Ağustosun ilk haftası
Uç Alma : 2 hafta sonra
Yapılan İşlemler : Dikimden sonra 4 hafta ışıklandırma yapılır. (22-02 arası) Karartma yapılmaz.
Çiçeklenme Tarihi : Kasımın 2 ve 3. haftası
mahsul hasat edilir edilmez dikim tavaları 2. mahsul için hazırlanır. Tavalar mahsul atıklarından, köklerden temizlenir. Toprak bellenir, tırmıklanır ve sterilizasyon yapılır. Toprak soğuduktan sonra m² 'ye 50-60 gram Süper Fosfat verilerek toprağa karıştırılır.
2. Mahsul
Dikim : Kasım ayının son haftası
Uç Alma : 2 hafta sonra
Yapılan İşlemler : Dikimle birlikte gece 22:00'den 02:00' ye kadar 5 hafta ışıklandırma yapılır. Karartmaya gerek yoktur.
Çiçeklenme Tarihi : Mart ayının ilk haftası
Hemen toprak hazırlığı yapılır ve 3. mahsule geçilir.
3. Mahsul
Dikim : Mart ayının 2. haftası
Uç Alma : 2 hafta sonra
Yapılan İşlemler : Dikimden itibaren gece 22:00-02:00 arası 3 hafta ek ışıklandırma yapılır. Daha sonra da ışıklandırma sonunda 17:00-08:00 arasında tomurcuk oluşumu için tomurcuklar renk gösterene kadar karartma yapılır.
Çiçeklenme Tarihi : Haziran ortasıdır.
Krizantem Bitki Bakım İşlemleri
Bitkinin Desteklenmesi
Sapın dik büyümesi ve bitkinin yana yatmaması için destekleme çubukları ile desteklenir. (Karanfildeki gibi yapılır)
Tomurcuk Alma
Standart çeşitlerde bir sapta tek bir çiçek istendiği için tepe tomurcuğu bırakılarak tüm yan tomurcuklar alınır. Tomurcuk alma işlemi tepe tomurcuğu bezelye büyüklüğüne gelince yapılır.
Sprey çeşitlerde ise ana dalda çok çiçek istenildiğinden tepe tomurcuğu bezelye büyüklüğüne gelince koparılarak alınır. Diğer tüm yan tomurcuklar bırakılır.
Sıcaklık
Çiçek tomurcuğu oluşumunda gece ısısı 15,5 °C civarında, tomurcuklar gözle görüldüğünde gece ısısı12-13°C' ye düşürülmelidir. Gündüz ısısı ise gece ısısına 8°C eklenir, ortalama 18-21°C olmalıdır.
Sulama
Sulama bitkide solma görülmeden yapılmalıdır. Dikimden sonra bol su verilir. Önce yağmurlama (sisleme) sulama yapılır. En ideali hortumla yapılan sulamadır.
Havalandırma
Kasımpatı dikimden sonra yüksek rutubet ister fakat bitki tutunup gelişmeye başlayınca nem düşürülmelidir. Rutubeti sevmez. Mantarı hastalıklardan korunmak için düzenli havalandırılmalıdır.
Gübreleme
Temel gübre olarak m² 'ye 50-60 gram Süper Fosfat verilmelidir. Vejetatif gelişme devresinde yüksek Azot ve Potasyum ister. İlk gelişme devresinde Azot çok önemlidir. Tomurcuk oluşmaya başladığında kısa gün devresinde gübreleme azaltılmalı ve tomurcuk renk göstermeye başlayınca gübreye son verilmelidir. Sıvı gübre uygulaması en uygun olanıdır. Sıvı gübreler sulama suyu ile verilebilir. Her gübrelemeden sonra sulanmalıdır. Tuzluluğu sevmez. 560 gram Üre (%46 N), (560 gram Potasyum Nitrat (%14 N-%46 K2O)
Hasat
Odunsu kısımlar kaynar su veya ezerek yok edilir.
Standart çeşitlerde 5'li demet
Sprey çeşitlerde 10'lu demet yapılır.
Sap en az 60 cm olmalıdır.
Su çektirilirken dipteki yapraklar temizlenir.
Tasnif Paketleme
Kesme Çiçekte Aranılan Özellikler Nelerdir?
- Çiçek kendi çiçek özelliğini göstermelidir.
- Yapraklar ve çiçekler patelleri temiz, parlak ve çiçeklerin sapla meydana getirdiği açı uygun olmalıdır.
- Çiçekler tam zamanında kesilmiş olmalıdır.
- Hastalıksız, temiz, her hangi bir kimyasal maddenin veya besin maddesinin meydana getirdiği zararlardan arı olmalıdır.
- Sap en az 60 cm uzunlukta dik ve kuvvetli olmalıdır.
- Dip yapraklar sapın 1/3 nispetinden fazla sıyrılmamış olmalıdır.
- Gri Küf
- Kara Leke
- Sap Çürüklüğü
- Verticillium
- Phythium Sap ve Kök Çürüklüğü
- Fusarium Sap Çürüklüğü
- Bakteriyel Yanıklık
- Bakteriyel Benekli Yaprak
- Afitler
- Kesici Kurtlar
- Yaprak Kurtları
- Kırmızı Örümcek
- Thrips
- Beyaz Sinek
1-1,5 °C' de 3-4 hafta mumlu kutularda veya mumlu kağıtlı kutularda saklanabilir.
Soğuk Havaya İlaveten Suda Muhafaza
2-10 °C ısılı soğuk depolarda 5-10 gün su içinde muhafaza edilir.
Depoların Işıklanması
Depoda en uygun ışık şiddeti 100-200 F/°C olmalıdır.