Sera : Dış koşullar ne olursa olsun, içeride bulunan bitkinin istediği ortamın oluşturulabileceği şekilde yapılardır.
Yüksek Tünel : Isıtma donanımı olmayan, insanın içinde rahatlıkla çalışabileceği genişliktedir.
Alçak Tünel : En fazla 80 cm. yükseklikte, iki insanın karşılıklı çalışabileceği genişlikte (bir veya iki metre) dir.
Akdeniz Bölgesinde seralarda en çok domates yetiştirilir. Toplam üretimin %70'ini domates, %10'unu salatalık (hıyar), %15'ini biber, %5'ini değerleri oluşturmaktadır. Domates yetiştiriciliğinin tercih sebebi : Çok tüketilmesi, pazar kolaylığı ve diğer bölgelerde yetiştirilmesi daha zor olmasıdır.
Sebze Yetiştiriciliğinde Birim Alandan Alınan Ürün Miktarını Arttırmak İçin Neler Yapılmalıdır?
- Çevresel koşulları düzenlemek (Sera kurmak, fabrika yada yol kenarında yetiştiricilik yapmak gibi)
- Gübreleme, sulama, budama gibi kültürel işlemleri tekniğine uygun biçimde uygulamak,
- Yüksek verimli iyi nitelikli tohum kullanmak (F1 hibrit tohum gibi)
- İleri tarım teknolojileri kullanmak,
- Hastalık ve zararlılarla zamanında (uygun zamanda) mücadele etmek,
- İyi nitelikli tohum kullanarak %20-30 arasında verim artışı sağlanır.
- En fazla yetiştirdiğimiz sebze türü meyvesini yediğimiz sebzelerdir. (domates, biber, patlıcan gibi) ikinci sırada ise yaprağını yediğimiz sebzeler vardır. (ıspanak, marul, maydanoz gibi)
Ege Bölgesinde sanayi ürünü yetiştirilir. Bilinçli yetiştiricilik yapılır. Teknolojiyi takip eder. Eğitimlidir. Sulama imkanı fazladır. Modern tarıma geçişte daha öndedir.
Akdeniz Bölgesinde sebze yetiştirilir, bilinçsiz ve eğitimsizdir.
Sebzecilik Bölgelerinin Ekim Alanları, Üretim ve Hektara Verim Bakımındın Sıralanması
Ekim alanları bakımından sebzecilik bölgelerimiz; Akdeniz, Ege ve Marmara olarak sıralanır.
Üretim bakımından sebzecilik bölgelerimiz; Ege ve Akdeniz olarak sıralanır.
Hektara verim bakımından sebzecilik bölgelerimiz ise; Ege ve Marmara olarak sıralanmaktadır.
Ülkemizde Bölgelere Göre Ne Tür Yetiştiricilik Yapılır? ve Hangi Sebzeler Yetiştirilir?
- 1. Bölge (Orta-Kuzey) : Sebzecilik; ev bahçeciliği, köy, bahçe ve tarla sebzeciliği şeklinde yapılmaktadır. En çok kavun, karpuz, soğan, ıspanak ve havuç yetiştirilir.
- 2. Bölge (Ege) : Açıkta ve sera sebzeciliği şeklinde yapılır. Sanayi ürünü yetiştirilir. Yer altı suları sera ısıtılmasında kullanılır. Konserve yetiştiriciliği gelişmiştir. En çok; domates, biber, patlıcan, soğan, sakız kabağı, pırasa, lahana, kavun, karpuz,(konserve fabrikaları için fasulye, bezelye, biber) yetiştirilir.
- 3. Bölge (Marmara) : Ticari sebzecilik, ev, bahçe sebzeciliği ve tarla sebzeciliği şeklindedir. Taze tüketim için; domates, biber, patlıcan, bezelye, fasulye, sakız kabağı, bamya, hıyar, kavun, karpuz, enginar (taze patates, soğan, kabak çeşitleri) yetiştirilir. Sanayi için: Domates, kımızı biber, bezelye, fasulye, bakla, hıyar (Bursa: Taze, konserve, Trakya: Kavun, karpuz, Kocaeli: Patates, soğan)
- 4. Bölge (Akdeniz) : Sebze yetiştiriciliği seralar (plastik ve cam seralar), alçak ve yüksek tüneller ile açıkta yapılmaktadır. Genellikle vakitli turfanda ve geççi sebzeler yetiştirilir. En çok; kavun, karpuz, domates, soğan, sakız kabağı, biber, patlıcan, pırasa, ıspanak, lahana, hıyar, bezelye, fasulye, bakla, sarımsak, havuç yetiştirilir.
- 5. Bölge (Kuzey-Doğu) : Sebzecilik; vadilerde, çay, dere ve nehir kenarlarında yapılmaktadır. En çok: fasulye, lahana, kavun, karpuz, hıyar, soğan pırasa, ıspanak, sakız kabağı yetiştirilir.
- 6. Bölge (Güney-Doğu): Geniş ovalarda bulunmaktadır. Fakat sulama olanağı yoktur. Sebze üretimi bu nedenle Dijle ve Fırat nehirlerinin civarında yapılır. En çok: kavun, karpuz, domates, biber, patlıcan, soğan, sarımsak yetiştirilir.
- 7. Bölge (Karadeniz) : Ev sebzeciliği, bahçe sebzeciliği şeklinde küçük alanlarda yapılır. Az da olsa sera sebzeciliği Kızılırmak ve Yeşilırmak nehirlerinin geçtiği yerlerdeki ovalarda ticaret sebzeciliği de yapılır. En çok; Domates, soğan, fasulye, lahana, hıyar, sarımsak, kıvırcık, marul, patlıcan, biber, kabak çeşitleri yetiştirilir.
- 8. Bölge (Orta-Doğu) : Sebzecilik ev bahçelerinde ve ticari sebzecilik şeklinde yapılır. Tokatta ise ticari domates yetiştiriciliği yapılır. En çok; lahana, kavun, karpuz, domates, fasulye ve soğan yetiştirilir.
- 9. Bölge : (Orta-Güney) : Sebzecilik sulanabilen dere ve çay kenarlarında yapılır. Ev sebzeciliği ile bahçe sebzeciliği şeklinde yapılır. En çok; kavun, karpuz, lahana, domates, yaz ve kış kabakları, hıyar, fasulye, soğan, pırasa, havuç yetiştirilir.
- Örtü altı yetiştiriciliği ile açıkta yetiştiricilik için Fı hibrit tohumluğu üretimine önem verilmelidir.
- Özellikle domates, hıyar biber kavun gibi sebzelerin ıslah çalışmaları hızlandırılmalıdır.
- Yeni ıslah edilen yada yurt dışından getirilen çeşitlerin denenmesi tercih edilmelidir ve üretime sokulması çabuklaştırılmalıdır.
- Kamu kuruluşlarında üretilen tohumların üretim bölgelerine dağıtımı zamanında yapılabilmesi için koordinatör birim, yardımcı kuruluş, üretici kuruluş ve ilgili kurumlarla sıkı bir iş birliği kurulmalıdır.
- Satışa sunulan tohumluğun özellikleri ambalaj paketinin üzerine yazılmalıdır. Tohumluk ile üzerinde yazılan yazı birbirini desteklemelidir. Yani tohumluğun özelliği açık bir şekilde belirtilmelidir.
- Fı hibirit tohum üretim miktarı arttıkça ürün kaliteside artacağından Fı hibrit tohum üretim çalışmaları kısa zamanda yoğun bir şekilde yapılması gerekmektedir.
- Açıkta ve örtü altında yapılan sebze yetiştiriciliğinde öncelikle tohum ekim ve fide dikim harçlarına önem verilmelidir. Çünkü iyi bir tohum yanında ekim ve fide dikim harçlarının ürünün kalitesine etkisi büyüktür.
- Fide yetiştiriciliğinden sonra bu fidelerin tarlaya şaşırtılma ve aktarılmaları esnasında bahçe veya tarlanın hazırlığı ile her safhadaki yetiştiricilik tekniğinin büyük önemi vardır.
- Serada yapılan yetiştiricilikte fidelerin dikiminden sonra mücadelesi sulanması, gübrelenmesi, budanması, bazen hormon uygulanması, yaprak alınması, koltuk alınması gibi uygulamaların zamanında yapılması gerekir. Koltuk alma domates için çok önemlidir. Patlıcan ve biber gibi sebzelerde budamanın fazla yararı yoktur. Dolayısıyla serada yetiştirilecek sebzelerin istekleri göz önünde tutularak uygulamalar özenle yapılmalıdır.
- Özellikle sanayi tipi sebzecilikte her alanda (ekim, dikim, hasat) zaman kaybetmeden makinalı tarıma geçilmelidir.