Fosfor makro besin elementlerinden önemli bir elementtir. Tüm bitkilerin ihtiyaç duyduğu bir elementtir. Fosfor kök gelişimi ve çiçeklenmeye etkilidir. Klorofil sentezinde etkilidir.
Gelişme Devreleri
| 25% | 25% | 25% | 25% | ||
| 75% | 25% | ||||
Gelişme devresi boyunca bitkiye vereceğimiz fosforun %75'ini ilk %25'lik dönemde ihtiyaç duyar. Bu da taban gübrelemesi yapmamızı ve bitkinin kök gelişiminde daha çok fosfora ihtiyaç duyduğunu gösterir. Kalan %25'lik kısmının ise yaklaşık %20'sini çiçeklenme döneminde ihtiyaç duyar ve kullanırız. Son %25'lik dönemde neredeyse bitkinin fosfor ihtiyacı biter diyebiliriz. Yani meyve döneminde bitkinin fosfora ihtiyacı kalmaz.
Fosforu diğer besin elementlerinden ayıran özellik fosforun çok zor ve geç çözünmesidir. Özellikle kuraklık ve düşük sıcaklık fosforun alımını zorlaştırır. Kuraklıkta suyun azlığından çözünemezken, düşük sıcaklıkta ise düşük sıcaklıklı topraklarda çözünmesi zor olur.
Güz üretiminde toprak sıcaklığı giderek azaldığından üretimin son zamanlarında fosfor noksanlığı fazla iken, bahar üretiminde ise üretimin başında toprak henüz ısınmadığı için fosfor noksanlığı fazla olur.
Fosfora bitkinin klorofil sentezinden başlayıp, vejetatif gelişme (vs.) tüm dönemlerde ihtiyacı vardır. Fakat daha az ihtiyaç duyulur. En fazla kök gelişimi ve çiçeklenme döneminde ihtiyaç duyulur.
Fosfor noksanlığında kökler daha derine inerler fakat köklerin gövde kalınlığı azalır, incelir ve saçaklanma azalır. Bitkiler daha geç çiçek açar, çiçek dökülmesi yapar, çiçeklerin çok azı meyveye dönüşür (aşırı kuraklık, aşırı sıcaklık, sıcak esen kuru rüzgarlar gibi nedenler göz önünde bulundurulmalıdır), çiçeklenmenin gerilemesi ve meyveye dönüşümün az olması tohum oluşumunu azaltır. Örneğin; mısırda yapraklar koyu yeşil renk alır, yapraklarda morarma ve daralma, tohum sayısı az olur.
Sebzelerde; gelişmede ciddi bir yavaşlama, yapraklarda pembemsi renk, meyveler yavaş ve geç olgunlaşır. Domateste sap ince yapraklar dar olur.
Asit topraklarda fosfor noksanlığı alüminyum toksitesini (zehirlenme) tetikler. Asitli (P) düşük (Al) toksitesini ortaya çıkarır.
Alüminyum toksitesini gidermenin yolu Ph'yı yükseltmektir. Ph' yı yükseltmek için kalsiyum içerikli gübreler kullanılır.
Oksijen noksanlığı fosforun alımını engeller. Sıkışmış topraklarda oksijen noksanlığı durumunda fosfor alımı zorlaşır.
Yumrulu bitkilerde fosfor noksanlığında yumru çapı küçük yeterli ise büyüktür.
Fosforun hasat zamanı üzerine etkisi; fosfor bitkilerde generatif gelişmeyi tetikler noksanlığı ise hasat zamanında gerileme meydana getirir. Bitkiye yeterli fosfor verilirse erkencilik teşvik edilir.
Hastalıklara dayanıklılık bakımından yetersiz fosfor bitkiyi hastalıklara hassas hale getirir. Fosfor noksanlığı olan topraklarda kök çürümelerine neden olur.
Fosforun olması gerekenden fazla olması durumunda demir ve çinko noksanlığı görülür. (P) fazla ise (Fe, Zn, Ca, B, Cu,Mu) alımı engellenir. Bitkilerin hastalıklara karşı dayanıklılığı azalır, virüs hastalıkları ortaya çıkar, bahçe bitkilerinde sclorentina nın neden olduğu hastalıklar ortaya çıkar.
Toprakta Yeterli Fosfor Bulunduğu Halde Bitkinin Alamayışının Nedenleri Nelerdir?
- Fosfor zor eriyen, zor alınan bir element olduğundan bitki tarafından alınımı daha zordur ve toprakta bulunsa dahi alınamayabilir.
- Ph' sı yüksek olan topraklar da çözünmeyi azalttığı için fosfor alınımını azaltır. Ph'sı düşük topraklarda (4-4,5 civarında) ise çözünmeyi hızlandıracağından alınımını artırır.
- Sıcaklık; Yüksek sıcaklıkta hareketliliği ve alınabilir ligi artırdığından teşvik etmekte ve düşük sıcaklık fosforun alınımını azaltmaktadır.
- Nem; Havadaki nemin yüksek olması su ve suda erimiş besin elementlerinin alınımını artırır. Toprak neminin fazla olması ise toprak ısısını düşüreceğinden alınımını azaltır.
- Toprak Textürü ve Sixtürü; Ağır yapılı ve killi topraklar besini tutacağından alınımı zorlaştırır. Hafif topraklar ise besin alınımını kolaylaştırır.
- Besin elementlerinin cinsi
- Genetik Özellikler; Yüksek düzeyde fosfora ihtiyaç duyan bitkilerde fosfor noksanlığı daha fazla olurken, fosfor ihtiyacı az olan bitkilerde noksanlık daha az görülür.