- Funguslar heterotrof canlılardır. Yani besinlerini dışarıdan hazır olarak alırlar.
- Fungus hifleri tek veya çok hücreli olabilirler.
- Hücreler bir veya daha fazla hakiki çekirdek ihtiva ederler. Çekirdek zarı ihtiva ettiği için nükleik asit stoplazma içinde dağılmamıştır.
- Eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalırlar.
- Bitki patojeni funguslar genel olarak 0-35 °C arasında yaşarlar. Optimum gelişme sıcaklıkları 20-30 °C arasındadır.
- Gelişmeleri için bakterilerin aksine asidik ortamları tercih ederler. Bir çok türlerin optimum gelişmesi için Ph=6' dır.
- Işık yaşamları için önemli değildir. Ancak bazı türlerin sporlanması için gereklidir.
- Parazit: Yaşamlarını canlı bitki dokularında geçiren funguslardır. Yaşayabilmeleri için mutlak suretle canlı dokuya ihtiyaç duyan funguslara Obligat Parazit denir.
- Saprofit: Yaşamlarını ölü bitki dokusunda geçiren funguslardır. Bütün yaşamlarını mutlak suretle ölü bitki dokusunda geçiren funguslara Obligat Saprofit denir.
- Fukultatif Parazit: Yaşamlarını genel olarak canlı dokularda geçirirler ancak bunu balamaması halinde saprofit olarak yaşayabilen funguslardır.
- Pertotif: Yaşamlarını canlı dokularda sürdüren ancak konukçusunun ölmesi halinde yaşamını öldürdüğü bitki üstende devam ettiren funguslardır. Bunlar öldürdüğü bitkinin dışında yani aynı türün bir başka ferdi üzerinde yaşayamazlar.
- Direkt epidermisten giriş,
- Doğal deliklerden giriş (stoma, lentisel),
- Yaralardan giriştir.
Endoparazitler: Bazı funguslar hücrelerarası boşlukta gelişirler ve besinlerini absorbe ederek veya haustariumlarını hücrelerin içerisine salarak beslenirler. Bu tip patojen funguslara ise Endoparazitler denir.
Bitki dokusu içinde beslenen funguslar bir süre sonra çoğalır ve oluşan spor ve hifler tekrar doğal deliklerden ve epidermisten dışarıya çıkarlar.
Thallus: Fungusların vücudunu oluşturan somatik yapıya denir. Thallus iplikçiklerin bir araya gelmesi sonucunda oluşmaktadır.
Hif: Takriben 5 mikron eninde hücrelerin üst üste gelmesi sonucunda oluşan iplikçiklere hif denir. Hifler fungus sporunun çimlenmesi ile oluşur. Fungus hifleri bölmeli olabildikleri gibi bölmesiz de olabilirler. Hifi oluşturan hücrelerde bir veya birden fazla çekirdek vardır.
Misel: Hiflerin birbirine dolanarak kalın iplikleri meydana getirmesine misel denir.
Plechtenchyma: Misellerin bir araya gelerek örgü şeklinde meydana getirdikleri dokulardır.
Fitopatojen Fungusların Çoğalması:
Fungusların bitki dokusu içinde beslendikten sonra kendilerine benzer bireyler oluşturmasına çoğalma diyoruz. Funguslar eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki tipte çoğalırlar. Genellikle ılıman ve kışı soğuk geçen bölgelerde ilk enfeksiyondan sonra funguslar eşeysiz olarak çoğalırlar. Vejetasyon dönemi boyunca sekonder (ikincil) enfeksiyonlar sonucunda astronomik sayıda eşeysiz sporlar meydana gelir. Funguslar bu süre boyunca çok sayıda eşeysiz döl verirler. Bu sporlar kötü çevre koşullarına karşı hassastır ve hastalığın yayılmasını sağlarlar. Sonbaharda funguslar eşeyli çoğalarak kötü çevre koşullarına dayanıklı sporlar meydana getirirler. Kışı genellikle dayanıklı eşeyli sporlar halinde geçirirler. İlkbaharda bu sporlar çimlenerek ilk enfeksiyonları (primer) meydana getirirler.
Eşeyli Çoğalma = Canlı Misel = Primer Enfeksiyon = Sekonder Enfeksiyon = Eşeyli Çoğalma
Sonbahar Eşeyli Spor İlkbahar Eşeysiz Çoğalma (yaz)
Kış
- Eşeyli Çoğalma: Farklı eşeylilikteki iki gametin birleşmesi olayıdır. Eşeyli çoğalma üç dönemden oluşur.
- Plasmogami: Bu safhada protoplazmalar birleşir, ana ve babadan gelen çekirdekler bir hücrede toplanır. Bu devrede çekirdekler birleşmez sadece yan yana eşleşirler.
- Karyogami: Plasmagami sonucunda yan yana gelen eşleşmiş çekirdeklerin birleşmesi olayıdır. Bu birleşmenin olabilmesi için farklı eşeylilikte iki haploid çekirdeğin bir hücrede olması gerekir. Sonuçta diploid (2n) bir tek çekirdek meydana gelir. İlkel funguslarda karyogami, plasmogamiden hemen sonra meydana geldiği halde, gelişmiş funguslarda bu iki devre arasında uzun bir sürenin geçmesi gerekir.
- Meiosis: Plasmogami olayından sonra fungus türüne bağlı olarak bir dinlenme dönemi geçirir ve sonuçta çekirdeklerin birleşmesi ile zigot teşekkül eder. Zigotun etrafı kalın bir zarla kaplanarak onu kötü çevre koşullarından korur. Hifin ucunda bulunan hücrede bu diploid çekirdek meiosis bölünme geçirerek dört adet haploid çekirdek oluşur. Bunların etrafında protoplazma oluşarak gametlerin yarısı erkek diğer yarısı dişi eşeyliliktedir. Bunu takiben farklı eşeylilikte gametler birleşerek yeniden yaşam çemberini başlatırlar.
- Eşeysiz Çoğalma: Eşeysiz çoğalmada gamet ve organların birleşmesi söz konusu değildir. Bu tip çoğalma gelişme mevsimi içinde bir kaç kez tekrarlanır. 4 şekilde meydana gelir.
- Spor Oluşturma: Thallusun bir hücresi serbest kalıp tek başına yaşamını sürdürüyorsa bu bir spordur. Funguslarda görülen en yaygın üreme şeklidir. Sporlar genellikle bir hif in ucunda meydana gelirler. En olgun spor uçtaki spordur. Şekilleri fungusların türüne göre değişiklik gösterir.
- Tomurcuklanma: Ana hücre üzerinde tomurcuk şeklinde bir yavru hücre oluşur. Ana hücre içindeki çekirdek mitozla ikiye bölünür ve birisi yavru hücreye kayar. Bir süre sonra ana hücreye bağlı yavru hücre ayrılarak bağımsız bir ferdi meydana getirir. Mayalardaki çoğalmayı buna örnek olarak verebiliriz.
- Somatik Hücrenin Bölünmesi (fision) : Somatik hücre bütün elemanları ile birlikte ikiye ayrılır. Örnek olarak maya hücreleri verilebilir.
- Somatik Yapının Parçalanması: Bazı funguslarda hifi meydana getiren hücreler zamanı gelince tespih tanesi gibi birbirinden ayrılırlar ve her bir hücre çimlenerek fungusu meydana getirir. Böyle sporlara Arthrospor denir. Şayet hücre çeperi kalınlaşarak parçalanıyorsa bunlara da Clamidospor denir.
- Solgunluk : Daha çok köklere arız olan funguslar bu tip semptomu meydana getirirler. Örnek ; Domates Solgunluk Hastalığı (Fusarium Oxysporium)
- Yapraklarda Lekeler : Yaprak sahtında dağişik renkte leke meydana getirirler. Lekelerin yeri ve renkleri fungusun ve konukçunun türlerine bağlı olarak değişir. Örnek Şeker pancarında yaprak leke hastalığı (Cercopsora Beticola)
- Çürükler: Funguslar konukçu bitkinin değişik organlarında çürüklüklere neden olur. Funguslar kuru çürüklüğe neden olurlar. Örnek: Patates mildiyösü
- Şekil Değişiklikleri: Bazı funguslar konukçu bitkilerde şekil değişikliklerine neden olurlar. Örnek: Şeftalide yaprak kıvırcık hastalığı
- Akıntılar: Seyrekte olsa akıntıya neden olurlar. Örnek: Çavdar mahmuzu
- Dayanıklı Misel Halinde: Fungusların bazıları toprakta bitki kalıntıları üzerinde dayanıklı misel halinde kışlar. Örnek: Armut kara leke hastalığı
- Tohum içerisinde veya Yüzeyinde Spor Halinde: Burada etken fungus tohumun üzerinde veya içerisinde bulunmaktadır. Örnek: Buğday sürme hastalığı
- Sklerot (Misel Kitlesi) Halinde: Bazı funguslar olumsuz çevre koşullarına karşı dayanıklı misel kitlesi halinde kışı geçirirler. Örnek: Çavdar mahmuzu
- Devam Sporu Halinde: Kış şartlarına dayanıklı devam sporu halinde kışı geçirirler. Genellikle eşeyli sporlar olup, kalın cidarlıdırlar. Örnek Tütün mildiyösü
- Konukçu bitkide oluşturdukları semptomlarına bakılarak yapılır.
- Somatik yapılarına (tullus tipi ve misel yapısı) bakılarak yapılır.
- Spor tipi ve özelliklerine (eşeyli, eşeysiz, kamçılı, kamçısız) göre yapılır.
- Spor oluşturan yapılara (sporogen) göre yapılır.
- Kültür ortamında oluşturdukları koloni tipi ve rengine göre yapılır.
- Eşeyli ve eşeysiz spor yataklarına göre yapılır.