1- Elverişsiz Meteorolojik Koşullar
- Sıcaklık (düşük ve yüksek)
Düşük Sıcaklığın Bitki Sağlığı Üzerine Etkisi Nedir?
Her bitkinin düşük sıcaklığı dayanma derecesi birbirinden farklıdır. Örneğin; muz, turunçgiller düşük sıcaklığı hassas olduğu halde, elma, armut, lahana oldukça dayanıklıdır.
Dona maruz kalmış bitkilerin çiçeklerinde yanmalar, yapraklarında lekeler, yırtılmalar, hububatta bozuk başak teşekkülü meydana gelir. Ağaçlarda çatlamalar görülür.
Bitkilerin düşük sıcaklığa karşı koruma mekanizması genelde üç şekilde olur.
- Antosiyan Biriktirerek: Hücreler içinde antosiyan maddesi biriktirerek bitkinin kırmızı renk almasını sağlar. Kırmızı renk bitkinin güneş ışığından daha fazla yararlanmasını sağlar.
- Nişastayı Şekere Çevirerek: Bitki bünyesindeki nişastayı şekere çevirerek donma noktasını düşürür.
- Fizyolojik Davranışlarında Değişiklik Yaparak: Sıcaklığın düşmesi halinde bitki hücre içerisindeki suyu hücreler arası boşluğa vererek yoğunluğunu artırır.
Sıcaklığın yavaş düşmesi halinde hücre, hücre içerisindeki suyu yavaş yavaş hücreler arası boşluğa verir. Böylece hücrelerin donma noktası düşer.
Sıcaklığın Aniden Düşmesi
Bitki hücresi suyunu ya aniden hücreler arası boşluğa vererek büyük buz kristallerinin oluşmasına neden olur veya suyun hücreler arası boşluğa verilmesine fırsat verilmeden su hücre içerisinde donar. Her iki halde de hücre zarar görür. Ayrıca hücre suyunu kaybettiği için (büyük bir kısmını) tuz fazlalığından ve su noksanlığından ölebilir.
Sıcaklığın Yavaş Yükselmesi
Sıcaklığın yavaş yükselmesi halinde hücreler arasında oluşan buz kristalleri yavaş eriyecek ve oluşan suyu bitki hücresi yavaş olacaktır. Böylece hücre zarar görmeden kaybettiği suyu yeniden almış olacaktır.
Sıcaklığın Aniden Yükselmesi
Sıcaklığın aniden yükselmesi halinde hücreler arası oluşan buz kristalleri aniden eriyecek ve hücre tarafından ölçüsüzce alınacaktır. Bunun sonucunda hücrelerde patlamalardan kaynaklanan zar arlanmalar ortaya çıkacaktır.
Bitkileri Düşük Sıcaklıktan Korumak İçin Neler Yapılmalıdır?
- Sağlıklı olarak yetiştirmek
- Aşırı azotlu gübre vermekten kaçınmak
- Hastalık ve zararlılarla mücadele etmek
- Düzenli olarak sulamak
- Suyun kök boğazına verilmesine dikkat etmek gerekir.
- Vejetasyon süresi kısa olan bitkiler (çeşitler) yetiştirilmemelidir.
- Bitki ekimini arazinin güney kesimine yapmak gerekir.
- Yüksek taç teşkil eden meyve ağaçları yetiştirilmelidir.
- Meyvelikler büyük su birikintilerinin yanlarına (çevresine) kurulmalıdır.
- Don olan yerlerde sık toprak işlemesinden kaçınılmalıdır.
- Toprak yüzeyinde radyasyonu önlemek için toprak yüzeyinin ot, saman, hasır, kağıt, talaş, bez gibi malzeme ile örtülmelidir.
- Bol miktarda sis meydana getirilerek radyasyon önlenebilir.
- Meyve bahçeleri ucuz enerji kullanılan sobalarla vs. ısıtılmalıdır.
- Çukur yerlerde biriken ağır ve soğuk havanın büyük vantilatörlerle karıştırılarak dağıtılması.
- Bitki üzerine su püskürtülerek düşük sıcaklığın zararlarından korunması şeklindedir.
Yüksek sıcaklığın bitki sağlığı üzerine olumsuz etkisi düşük sıcaklıktan daha fazladır. Ancak; yüksek sıcaklığın meydana gelişi düşük sıcaklıktan daha azdır. Yüksek sıcaklığın oluşturduğu siptomlar genellikle güneş çarpması olarak nitelendirilir. Bitkilerin toprak yüzeyine yakın organlarında görülür. Aşırı sıcaklık genelde aşırı ışık, kuraklık, oksijen noksanlığı, şiddetli sıcak rüzgarlar sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Yüksek sıcaklık elma, domates, biber gibi bitkilerin meyvelerinin güneş gören kısmında güneş yanıklığı şeklinde görülür. Aşırı sıcaklıkta çoğu bitkilerde solgunluk ortaya çıkar. Bitkilerin bir çoğunda 40 °C' nin üstünde fizyolojik faaliyetler durur.
Yüksek Sıcaklığın Zararlarından Daha Çok Etkilenilen Durumlar Nelerdir?
- Cam kenarındaki bitkilerde,
- Seralarda,
- Öğle sıcağında yağmurlama sulama yapılan yerlerde
- Toprak yüzeyine yakın organlarda görülür.
- Işık
Işık Azlığının Bitki Sağlığı Üzerine Etkileri Nelerdir?
- Bitkilerde internodyumlar kısalır ve bitki zayıflar,
- Yapraklar açık yeşil renk alır, etiyolleşme olur,
- Yaprak ve çiçekler olgunlaşmadan dökülürler.
- Yapraklarda sararmalar olur,
- Bitkilerde asimilasyonu yükseltir,
- Fazla şeker birikimi sonucu antosiyan oluşarak kızarmalara neden olur. Işığın fazlalığı daha çok;
- Orman açmalarında,
- Sık ekilen fidelerin seyreltilmesinde,
- Gölgeye alınmış süs bitkilerinin aniden ışığa çıkarılmasında görülür.
- Nem
Bitkiler rutubet isteklerine göre 4' e ayrılır.
- Kserofit Bitkiler: Kuraklığı adapte olmuş bitkilerdir. Yaprak sahtı dar, tüylü, stoma sayısı az ve stomalar çukurda bulunur. Örnek: Çavdar
- Higrofit Bitkiler: Rutubete adapte olmuş bitkilerdir. Hücrelerin osmotik basıncı düşüktür. Yaprak sahtı geniş stoma sayısı fazla ve stomalar çıkıntılarda bulunur. Örnek: Yulaf
- Mezofit Bitkiler: Higrofit ve Mezofit bitkiler arasında yer alır. Örnek: Soğan
- Tropofit Bitkiler: Yazın higrofit, kışın kserofit bitkilerdir. Örnek: Yaprağını döken ağaçlar
Atmosferdeki düşük nemin bitki sağlığı üzerine etkisi, rüzgar ve sıcak hava ile birlikte olursa yapraklarda yanma, kavrulma, meyvelerde büzülme, bitkilerde solgunluk şeklinde görülür. Düşük rutubet elma da acı benekli liğe neden olur. Rutubet noksanlığı olması halinde meyvenin üstünde mekanik zararlanma olmuş gibi lekeler görülür. Kuraklık 3' e ayrılır.
- Akut Kuraklık: Çığ, yağmur, sis gibi atmosfer çökeleklerinin güneşlenme ve sıcak rüzgar etkisi ile yok olmasıdır.
- Kronik Kuraklık: Taban suyu seviyesinin düşmesi sonucunda oluşmaktadır. Daha çok yeni dikilmiş fideliklerde görülür.
- Fizyolojik Kuraklık: Topraktaki suyun tuzlu ve asitli olması halinde bitkilerin bu sudan yararlanamamasıdır.
Bazen yüksek sıcaklıklarda bitki terleme ile kaybettiği suyu topraktan alamaz, trakelerde su iplikleri kopar ve bir daha bu iplikler birleşmez. Bitkilerde aniden solgunluklar görülür. Bu duruma apopleksi denir.
Nem Fazlalığının Bitki Sağlığı Üzerine Etkisi Nedir?
Havadaki orantılı nemin yüksekliği hareketsiz hava ile birlikte olunca bitkilerin hastalanma oranı yükselir. Rutubetin fazlalığında oluşacak simptomlar;
- Yapraklarda sarı beneklilik meydana gelir.
- Yapraklarda ballı madde oluşur.
- Lentisellerlerde şişkinlik görülür.
- Sap ve yapraklarda kabuk şişkinlikleri ortaya çıkar.
- Kök uçlarındaki tüyler dökülür.
- Rüzgar
- Yıldırım
- Dolu
- Havadaki Bazı Kimyasal Atıklar
2- Elverişsiz Toprak Koşulları
Toprak bitkinin tutunduğu, beslendiği bir ortamdır. Toprağın fiziksel ve kimyasal özellikleri bitki hastalıkları yönünden önemlidir.
- Toprağın Fiziksel Yapısı
- Toprağın Kimyasal Yapısı
3- Hatalı Tarımsal İşlemler
- Fidanların derin dikimi kök ve kök boğazı çürümelerine neden olur. Lentiseller şişer, hücre zarı erir ve zamk akıntısı görülür.
- Sık ekim bir çok fungal hastalığa neden olur.
- Pestisitlerin yüksek dozda kullanılmaları yaprakların yanmalarına neden olur.
- Meyvelerin havasız ortamda ve yüksek sıcaklıkta depo edilmeleri bir çok patojenik hastalığın ortaya çıkmasına neden olur.